SOYA
Faydaları ve Kullanım Alanları:
- Damar sertliği ve kalp-damar hastalıklarına karşı vücudu korur. Damar tıkanıklığı riskini azaltır.
- Vücuttaki yağları eritme özelliği vardır. Vücuda giren yağların depolanmadan yok edilmesini sağlar. Bu nedenle kilo vermeye yardımcıdır.
- Beyin fonksiyonlarının sağlıklı ve doğru çalışmasına yardımcı olur. Güçlü bir beyin besleyicisidir.
- Kronik yorgunluk sendromuna ve zarar gören karaciğer hücrelerinin onarımına yardımcı olur.
- Yaşlanma etkilerini azaltır.
- Kolesterol seviyesini düşürür.
- Hayati organların ve damarların yağlanmasını engeller.
- Şeker hastalarında insülin ihtiyacını azaltır.
- Sivilce, ekzema, sedef gibi cilt hastalıklarının tedavisinde kıymetli bir maddedir.
- Ciltteki sarı-kahverengi görünüm veren yağ depolanmalarının ortadan kalkmasına yardımcı olur.
SOYA ve TARİHÇESİ
- Soya, papilionaceus çiçek familyası yada leguminous bitki familyasının bir üyesi olup uzunluğu 80-100 santime kadar ulaşabilir. Fasülye taneleri 3-5 santim büyüklündeki keseciklerin içinde gelişir ve her keseciğin içinde yaklaşık olarak 2-3 fasülye bulunur. Bu fasülyelerin büyüklük ve şekli farklı olabilir. Örneğin bazı fasülyeler iri bazıları ufaktır. Uzun, yuvarlak ya da oval şekilli olabilirler.
- Genellikle sarı ya da yeşil olan soya fasülyeleri kimi zaman cinsine göre kahverengi, mor, siyah ya da benekli olabilmektedirler.
- Hasat mevsiminin başında soya fasülyeleri kahverengidir, çünkü fasülyeler olgunlaşmadan bitkinin yaprakları kurumuştur. Bitkinin geri kalanı dallar ve soya fasülyesini barındıran keseciklerden ibarettir.
- Amerika Birleşik Devletleri tüm dünyadaki soya fasülyesi üretiminin yaklaşık olarak yarından fazlasını gerçekleştirmektedir. Kalan kısmı ise büyük oranda Brezilya, Arjantin ve Çin tarafından paylaşılmaktadır.
- Soya fasülyesinin tarihine bakılırsa doğu mutfağında oldukça önemli bir yeri olduğu görülür. Yaklaşık 5 bin yıl önce Doğu Asya ovalarında keşfedilen “soya”, Asya halkının beslenme alışkanlığında bir devrim yaratmıştır. Batı ülkelerinde soyanın önem kazanması 20. yüzyılda başlamıştır. İkinci Dünya Savaşı sırasında protein ve yağ teminindeki yetersizlikler soya fasülyesinin insan gıdası olma yönündeki önemini arttırmıştır.
- Günümüzde ise soya, dünyada en çok yetiştirilen ürünlerden biridir. Yaratıcı aşçılar soya kullanarak yemeklerine çeşitlilik katmışlardır. Soya ile yapılan yemekler lezzetli olduğu kadar sağlık açısından da oldukça yararlıdır.
- Soya fasülyesi diğer yağ tohumlarına göre bazı avantajlara sahiptir;
- Örneğin uzun süreli depolama ve uzun mesafeli sevkiyatlara elverişlidir. Soya fasülyesinin hasadı diğer yağ tohumlarına göre daha kolaydır. Bütün hasat işlemi tam otomatik olarak el değmeden yapılabilir. Soya fasülyesinin başka bir avantajı da yetişme süresinin çok kısa olması nedeniyle (ekilen tohumlar 3-4 ay içinde hasata hazır hale gelir) ürünün dünyadaki talebe adapte edebilmesidir. Soya fasülyesi, makineler tarafından, mayıs ortasında ekilir. Eylül ya da ekim ayları da hasat mevsimidir. Soya fasülyesi hasattan sonra bazı işlemlere tabi tutulur.
- Hasat mevsiminde toplanan soya fasülyeleri nakliye araçları ile çoğunlukla yağ değirmenlerine taşınır. Temizlendikten sonra özel makinelerde parçalanarak ince tabakalara ayrılır. Bu işlemler yağ hücrelerinin direncini kırdığı gibi, yağı çıkarılacak ürünün yüzeyini de genişletir. Daha sonra fasülyenin bünyesinde barındırdığı yağ, uçucu özellikte bir çözücü kullanılarak ekstrüzyon yöntemi kullanılarak çıkarılır. Ardından gelen rafinasyon işlemi ile tat ve koku veren bütün maddeler ayrılır. Bütün bu kırma ve rafinasyon işlemleri soya fasülyesinin doğal bileşenlerini korumak amacı ile büyük bir titizlikle kontrol edilir.
- Bu işlemlerden geçirilen yağ, sofra yağı ve kızartma yağı olarak mutfaklarda kullanılabileceği gibi margarin, mayonez ve çeşitli sosların üretiminde temel hammadde görevini görecek, kek, kurabiye, bisküvi, kraker gibi çeşitli hazır unlu mamüllere lezzet katacaktır.
 SOYA
Tohumlarında %18-24 oranında yağ, %35-45 oranınıda protein içeren ve toprağa organik madde ve azot sağlayan bir bitki olan soya fasulyası ülkemizde hem ana ürün hemde ikinci ürün olarak kullanılmaktadır. Ege , Akdeniz, Güneydoğu Anadolu bölgelerinin sulanır tarım alanlarında 2. ürün olarak ekilmektedir.
Ekim zamanı
Ana ürün olarak ekilecekse nisan ayı ortasından mayıs ayı ortalara kadar ekilebilir. Ana ürn soya tarımında ekim zamanı toprak sıcaklığına göre ayarlanmalıdır. Toprak sıcaklığı en az 10-12 oC olmalıdır. 2. ürün soya ekimi buğday hasadından sonra 10-15 gün içerisinde bitirilmelidir. En geç temmuz ayının birinci haftasını geçmemelidir. 2. ürün soya tarımında ekimin gecikmesi verimi azaltır ve hasadın yağmurlu döneme kalmasına neden olur.
Bakteri Aşılama
Soya tohumuna ekimden önce soya bakterisi aşılanır. Tohumların bu kültür ile aşılanması sayesinde soya köklerinde nodozite oluşur. Böylece verim ve ürünün protein oranı artar. Aynı zamanda hem daha az azotlu gübre kullanılmış hemde köklerindeki nodozitelerle bir dekara 6-7 kg saf azot biriktirerek soyadan sonra gelecek bitkiye azot bırakmasına yardımcı olunur. Tohum aşılamasında şunlara dikkat edilir. Aşılama materyali taze olmalı, aşılanmış tohumlar güneş ışığı etkisine bırakılmamalı, ekilinceye kadar serin ve gölge bir yerde saklanmalıdır. 100 kg tohuma 1 kg su , 1 kg bakteri hesabıyla aşılama yapılmalıdır.
Ekim
Mibzerle yapılmalıdır. Sıra arası 60 cm. den fazla olmamalıdır.Sıra üzeri 4-5 cm. olmalıdır. Ekim derinliği 3-4 cm. olmalıdır.Dekara atılacak tohum miktarı 6-8 kg ‘dır.
Gübreleme
Soya ekiminde bakteri kullanılacağından fazla azot vermeye gerek yoktur. Önerilen gübre miktarı 2,5 kg /da. saf azot, 6 kg/da. saf fosfordur.
Gübre çeşitlerine göre 1 dekara verilecek miktar:
1-%18-46 Diamonyum fosfat (13-15 kg)
2-%21 Amonyum sülfat (12 kg)
%16-18 süper fosfat (35 kg)
3-%20 Amonyum nitrat (13 kg)
16-18 süper fosfat (35 kg)
4-%46-48 triple süperfosfat (14 kg)
%20 Amonyum nitrat (13 kg)
Kombine mibzerle ekim yapılacaksa gübre ekimle birlikte verilir. Çekili mibzerle ekim yapılacaksa diskarodan önce serpilir ve diskaro çekilerek toprağa gömülür.
Bakım İşleri
Ekim derinliği toprak ve hava nemi ile toprak ve hava sıcaklığına bağlı olarak 5-7 gün içerisinde çıkar.
Sulama
Maksimmum verim için su gereksinimi, iklim ve gelişme dönemi uzunluğuna bağlı olarak 450-550 mm. arasındadır. İyi bir ürün zamanında ve yeterli su verilmelidir. Soya fasulyasında aşağıdaki gelişim dönemlerinde sulama yapılmalıdır.
1. nci su: Bitki boyları 8-10 cm. olduğunda
2.nci su :İlk çiçekler görülmeye başlandığında
3.ncü su:Alt baklalar şişmeye başladığında
4.ncü su:3.ncü sudan 10-15 gün sonra yapılmalıdır.
Çapalama
Yabancı ot kotrolü bitkinin tüm gelişme devresinde yapılması en uygundur. Genellikle ekimden önce veya çimlenme öncesi herbisit uygulaması ile çıkış sonrası herbisit uygulamaları yabancı ot savaşımı için önerilmektedir.Tarladaki ot yoğunluğuna göre 2-3 kez traktörle ara çapası yapılmalıdır. Özellikle birinci ve ikinci sulamadan sonra bitki sıklığına bağlı olarak yabancı ot gelişimi zayıflar ve çoğunlukla üçüncü çapaya gerek kalmaz.
Hasat
Hasat biçerdöver ile yapılır. Hasat zamanı soyanın sararmış yaprakları kurur ve dökülür. Yaprakların dökülmesinden 3-4 gün sonra tarlaya biçer-döver sokulabilir. Hasat zamanı baklalar çeşide göre kirli sarı veya esmerimsi bir renk alır. Hasat için alt baklalar kontrol edilir. Daneler sertleşmiştir ve dişle zor kırılır. Hasat zamanı gecikilirse baklalar çatlamaya başlar ve bu ürün kaybına neden olur. Hasat ana üründe eylül ayı ortası-sonu ;2. üründe ise ekim ayı ortasında yapılabilir. Hasattan sonra rutubet miktarını azaltmak için ürün 3-5 gün süre ile güneşte veya satınalma yerlerindeki suni kurutucularda kurutulmalıdır. Hasat ve harman işlemi sırasında tohum nemi %12 den düşük ise tohumların çabuk kırılması, çimlenme ve canlılığının yitmesine neden olur. Hasatta biçer-döverin hızı yavaş olmak ve en düşük devirde çalıştırılmalıdır. Tohum yabancı maddelerle karışık ise temizlenmeli , nemi %14’den yüksek ise gölgede havalandırılıp- kurutulup nemi düşürüldükten sonra depolanmalıdır.
Yabancı Ot
Yabancı otlarla mücadelede herbisit kullanılabilir. Herbisit kullanımında yabancı ot yoğunluğu ve bunların dar veya geniş yapraklı oluşlarına göre ilaç seçimi yapılmalıdır.İlaç dozu ,toprağın yapısı ve yabancı ot yoğunluğuna göre yapılmalıdır.
Zararlılar
Yeşil kurt, Kırmızı örümcek, Beyaz sinek ,Pamuk yaprak kurdu, Çizgili pamuk yaprak kurdu ,Kokulu yeşil böcek soya bitkisine zarar verir.
Hastalıklar
Tohum çürüklüğü ve fide hastalıkları, Kök ve alt gövde çürüklüğü, Gövde ve bakla hastalıkları Antraknoz, Yaprak yanıklıkları,Virüs hastalıkları, Tomurcuk yanıklığı, Sarı mozaik hastalığı önemli soya hastalıklarıdır.
Hastalık, zararlı ve yabancı ot mücadelesi konusunda Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nın İl ve İlçe teşkilatına müracat edilmelidir.
|