LİSANSLI DEPOCULUK

Ülkemizde lisanslı depo faaliyetlerini, 5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu ve bu Kanun hükümleri doğrultusunda yürürlüğe konulmuş Yönetmelikler düzenlemektedir. Lisanslı depoculuk, ürünün varlığına ve kalitesine güvence verecek sistemdir. Ürün Bankacılığı olarak da tasavvur edilen sistemde, güvenin tahsis edilmesi için, kamuoyunda güveni temsil eden ortaklarla şirketin kurulması, standartlara uygun depoların kurulması, yasalar çerçevesinde işletilmesi, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nca çok iyi izlenerek, takip edilmesi, aksamalarda anında müdahale edilmesi ve müeyyidelerin titizlikle işletilmesi gerekmektedir.

Kanunun amacı:  “ tarım ürünleri ticaretini kolaylaştırmak, depolanması için yaygın bir istem oluşturmak, ürün sahiplerinin mallarının emniyetini sağlamak ve kalitesini korumak, ürünlerin sınıf ve derecelerinin yetkili sınıflandırıcılar tarafından saptanmasını sağlamak, tarım ürünleri lisanslı depo işleticilerinin kişiler arasında ayrım yapmaksızın tarım ürünlerini kabul etmelerini temin etmek, ürünlerin mülkiyetini temsil eden ve finansmanını, satışını ve teslimini sağlayan ürün senedi çıkartmak ve standartları belirlenmiş tarım ürünlerinin ticaretini geliştirmek üzere, tarım ürünleri lisanslı depoculuk sisteminin kuruluş,  işleyiş ve denetimine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.” olarak tanımlanmıştır.

Bu Kanuna istinaden, uygulamaya yönelik olarak bugüne kadar 8 adet Yönetmelik çıkarılmıştır. Bunlar:

-Hububat, Baklagiller ve Yağlı Tohumlar Lisanslı Depo Yönetmeliği, 
-Fındık Lisanslı Depo Yönetmeliği, 
-Pamuk Lisanslı Depo Yönetmeliği, 
-Zeytin Lisanslı Depo Yönetmeliği, 
-Zeytinyağı Lisanslı Depo Yönetmeliği, 
-Lisanslı Depoculuk Tazmin Fonu Yönetmeliği, 
-Elektronik Ürün Senedi Yönetmeliği, 
-Yetkili Sınıflandırıcıların Lisans Alma, Faaliyet ve Denetimi Hakkında Yönetmelik’dir.

Lisanslı depoculuk sistemi ile;

1- Hasat dönemlerinde tarım ürünlerindeki arz yığılması nedeniyle oluşan fiyat düşüşlerinin önlenmesi ve piyasanın dengelenmesi, 

2- Özellikle finansman sıkıntısı çeken küçük çiftçiler ile ürün sahiplerinin, lisanslı depolara verdikleri ürünleri karşılığında aldıkları ürün  senetleri aracılığıyla bankalardan kredi ve finansman sağlamaları, 
3- Tarım ürünleri ticaretinin herkesçe kabul gören standartları belirlenmiş ürünler üzerinden yapılması, kaliteli üretimin teşvik edilmesi,   güvenli bir piyasanın oluşturulması, 
4- Tarım ürünleri ticaretinin kayıt altına alınması, 
5- Ülkemizde halihazırda uygulanmakta olan tarım reformunun başarılması ve tarım ürünleri ticaretinde özel sektör katılımının artırılması, 
6- Üretimde ve fiyatlandırmada Devlet müdahalelerinin asgariye indirilmesi, bu alana yönelik yapılan yüksek harcamalardan önemli tasarruf sağlanması, serbest piyasa ve fiyat oluşumunu bozan müdahalelerden uzaklaşılması, 
7- Tarım ürünleri üreticileri açısından kolay pazarlanabilen, iyi muhafaza edilen ve nakliye masrafları en aza indirilmiş bir sistemle istikrarlı ve daha yüksek bir gelir seviyesi elde edilmesi, 
8- Yatırımcılar için dövize, altına, hisse senedine, faize ve benzerlerine alternatif yeni bir yatırım aracı sağlanması, 
9- Ürün ticareti ile uğraşan tacir ve sanayicilerimizce, kalitesi bilimsel kriterlere göre belirlenmiş ve fiyat istikrarı sağlanmış ürünlerin kolayca temini, 
10- Tarım ürünlerinin, fizikî mal ve numune gösterilmesine ve teslimine gerek olmaksızın ürün senetleri veya elektronik ürün senetleri aracılığıyla ticaretinin yapılması, 
11- Standardı belirlenmiş ürün ve lisanslı depo sistemiyle tarım ürünlerinde vadeli işlem ve opsiyon piyasalarına geçilmesi, 
12- Ürün depolanması, bankacılık ve sigorta sektörü açısından yeni iş alanlarının oluşturulması, 
13- Ülkemizin yakınında bulunduğu Orta Doğu, Balkanlar, Türkî Cumhuriyetler ve Asya coğrafyasındaki tarım ürünleri ticaretinde de önemli rol üstlenmesi ve pay sahibi olunması, hedeflenmiştir.

Sisteme Konu Ürünler: Depolamaya uygun nitelikte olan, standardize edilebilen, temel ve işlenmiş tarım ürünleri,  Hububat, Baklagiller, Yağlı Tohumlar, Pamuk, Fındık, Zeytin, Zeytinyağıdır.

Sistemde Yer Alan Aktörler

Mudiler: Depolama hizmetleri için ürünü lisanslı depoya teslim edenler, (üreticiler) lisanslı depo işletmesince oluşturulan ürün senetlerini elinde bulunduran gerçek veya tüzel kişiler.

Lisanslı Depolar:  Ürünlerin depolanması hizmetleri ile iştigal eden, Sanayi ve Ticaret Bakanlığından lisans alan anonim şirketler.

Yetkili Sınıflandırıcılar:  Ürünleri analiz eden, ürünün nitelik ve özelliklerini belirleyen, standartlara uygun olarak sınıflandıran ve bu hususları belgelendiren, Sanayi ve Ticaret Bakanlığından lisans alan gerçek ve tüzel kişiler.

Referans Yetkili Sınıflandırıcı: İtiraz üzerine ürünleri analiz eden, görev alanındaki yetkili sınıflandırıcıların kalibrasyon, uygunluk kontrol ve denetimini yürüten, Sanayi ve Ticaret Bakanlığından lisans alan gerçek ve tüzel kişiler.

Ürün İhtisas Borsası: Ürün, ürün senetleri ve alivre sözleşmelerin alım satımına aracılık eden, ulusal ve uluslar arası düzeyde faaliyet gösteren, Sanayi ve Ticaret Bakanlığından lisans alan anonim şirketler.

Tazmin Fonu: Lisanslı depo işletmesinin, kanunda ve mudiyle yapacağı sözleşmede öngörülen yükümlülüklerini yerine getirmemesinden dolayı ortaya çıkan zararları tazmin eden, tüzel kişiliği haiz kuruluş.

Lisanslı Depoculuk Sistemiyle;

• Sağlıklı ve Güvenli Ortamda Depolama,
• Ürünlerin Sınıf, Kalite ve Standartlarına Göre Tasnif,
• Ürün Mülkiyetini Temsil Eden Ürün Senetleri ile Ticarette Kolaylık,
• Ürün Senedine Karşılık Bankalardan Kredi Kullanma İmkânı,
• Ürünleri, Gerçek Değerinde Pazarlama İmkânı,
• Arz-Talep Dengesi Sağlanacak,
• Ürün Sahibi, Ekonomik Çıkarlarını Koruyabilecek,
• Vergi Muafiyeti,

Değerli üreticilerimiz ve sektör paydaşlarımız;
5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu ile bu kapsamda yayımlanan Hububat, Baklagiller ve Yağlı Tohumlar Lisanslı Depo Yönetmeliği 2005 yılında yürürlüğe girmiştir.

Kanun ve yönetmeliklere işlerlik kazandırılması ve sektöre bu konuda öncülük edilmesi amacıyla; 51 milyon TL sermayeli TMO-TOBB Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Anonim Şirketi  kurulmuştur.

Şirketimiz ilk etapta,  pilot bölge olarak seçtiği Polatlıda, Eskişehir yolu Üçpınar Köyü Mevkiindeki 40 bin tonlukdepolama tesislerinde faaliyetine başlamıştır.

Üreticilerimizin ve sektör paydaşlarımızın hizmetinde olacak bu tesislerde;

• Kalite, sınıf ve dereceleri belirlenmiş ürünler, tarafların hak ve yükümlülüklerini içeren bir sözleşme ile ve cüzi bir bedel mukabilinde 12 ay süreyle muhafaza altına alınacaktır.
• Ürünlerin kalite, sınıf ve dereceleri ilgili Bakanlıkça yetkilendirilmiş, bağımsız “Yetkili Sınıflandırıcı”tarafından yapılacak analizle belirlenecektir.
• Yetkili Sınıflandırıcıların belirleyeceği kalite kriterleri baz alınarak sınıflandırılan ürünler, tartılarak kalitesine göre ayrı ayrı depolarda muhafaza altına alınacaktır.
• Ürününün aynı sınıf ve kalitedeki diğer ürünler ile karıştırılmasını istemeyen mudiler için ayrı depo tahsisi yapılabilecektir.
  • Lisanslı depoya teslim edilen ürünler, lehdarı Mudi olmak üzere tüm risklere karşı sigortalıdır.

  Hasar durumunda; ürünün hasar gördüğü tarihteki ortalama borsa fiyatı üzerinden Mudi’nin zararı karşılanacaktır.

  • Miktarı ve kalitesi tespit edilerek muhafaza altına alınan ürünlere karşılık, bu dönem için basılı ürün senedi verilecektir.
  • Ürün senetleri, Ürün İhtisas Borsası kuruluncaya kadar ilgili Bakanlıkça yetkilendirilen Polatlı Ticaret Borsasında alınıp satılabilecektir.
  • Ürün İhtisas Borsasının kurulması ile birlikte ise ürün senetleri, elektronik ortamda oluşacak ve Bakanlıkça yetkilendirilmiş Merkezi Kayıt Kuruluşunda(MKK) saklanacak, istendiğinde ise Ürün İhtisas Borsasında elektronik ortamda alınıp satılabilecektir.
  • Ürün senedini elinde bulunduran gerçek veya tüzel kişiler (Mudi’ler), istediği takdirde ürün senedi karşılığında bankalardan kredi kullanabilecektir.
  • Mudi, bankadan kullandığı krediyi kapatmasından sonra ürünü lisanslı depodan geri çekebileceği gibi ürün senedini borsada da satabilecektir.
  • Ürünlerin geri çekilmesi esnasında; ürün, teslim alındığı miktarda firesiz olarak teslim edilecek olup ürünün depoya girişinde olduğu gibi çıkışında da kalite ve sınıfı, Yetkili Sınıflandırıcı tarafından belirlenecektir.
  • Depoya konulan ürünün, depodan çıkan üründen daha üst veya alt sınıfta olması halinde ürünün teslim tarihindeki borsa ortalama fiyatı baz alınarak prim veya indirim tarifesi uygulanacaktır.
  • Yetkili Sınıflandırıcının belirlediği analiz değerlerine itiraz edilmesi halinde bu konuda Bakanlıkça yetkilendirilmiş “Hakem Yetkili Sınıflandırıcı” tarafından tespit edilecek analiz değerleri esas alınacaktır.
  • Hububat, hasat edildiği aydan itibaren 12 ay süresince lisanslı depolarda depolanabilecektir.
  • Ürün, azamî depolama süresi sonunda depodan geri alınmaz ise, lisanslı depo işleticisi ürün senedini iptal ederek kendi adına düzenleyebilir ve ürünü borsada satabilir.

  Bu durumda lisanslı depo işletmesi, ücretlerini ve masraflarını düşerek bakiye tutarı yedi iş günü içerisinde Mudi’ye öder.

  • Lisanslı depoya teslime edilen ürünler vergi muafiyeti kapsamındadır;
    • Ürünün lisanslı depoya tesliminden sonra ürün senedinin Borsada alınıp satılması, KDV’denmuaftır. Ancak ürünün lisanslı depodan çekilmesi sırasında %1 KDV uygulanacaktır.
    • Mudiler ile lisanslı depo işletmesi arasında düzenlenen sözleşme ve ürün senetleri Damga Vergisinden muaftır.
    • Ürününü, doğrudan lisanslı depoya teslim eden üreticilerden % 2 oranındaki Zirai Stopajkesintisi yapılmayacaktır.
    • Ürün senetlerinin Borsada el değiştirmesinden doğan kazançlar, 31.12.2014 tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden muaftır.
  • Şirketimize teslim edilen ürünler için aşağıda yer alan ücret tarifesi uygulanacaktır.
    • Ürünün Depoya Alınması Hizmetlerine Karşılık              : 3,50 TL/Ton,
    • Ürünün Muhafaza ve Mücadele Hizmetlerine Karşılık    : 0,15 TL/Ton/Gün,

  Diğer Ürünler ile Karıştırılmadan Ayrı Depolama   : 0,15 TL/Depo Tonajı/Gün,

  • Ürünün Depodan Teslimi Hizmetlerine Karşılık   : 3,50 TL/Ton,

  ÖRNEK–1: Lisanslı depoya teslim edilen 20 ton ürün, 1 ay sonra depodan çekildiğinde;

  • Ürünün Depoya Alınması Hizmeti için  :   70 TL [3,5x20]
  • Ürünün 1 Ay Süreyle Muhafazası ve Mücadelesi :   90 TL [ 20 x 0,15 x 30]
  • Ürünün Depodan Teslimi için   :   70 TL [ 20 x 3,5 ]

  TOPLAM  : 230 TL [11,50 TL/Ton/ Ay]

  ÖRNEK–2: Lisanslı depoya teslim edilen 20 ton ürün, 6 ay sonra depodan geri alındığı takdirde;

  • Ürünün Depoya Alınması Hizmeti için:   70 TL [3,5x20]
  • Ürünün 6 Ay Süreyle Muhafazası ve Mücadelesi   : 540 TL [ 20 x 0,15 x 180]
  • Ürünün Depodan Teslimi için :   70 TL [ 20 x 3,5 ]

  TOPLAM : 680 TL [5,66 TL/Ton/ Ay]

  ÖRNEK–3: Yalnızca stopaj muafiyeti yönüyle;

  • Üretici, 650 TL/ton fiyatla 20 ton ürününü, doğrudan piyasada sattığında; 260 TL stopaj ödeyecek[20 x 650 x %2 ].
  • Üretici bu ürününü lisanslı depoya bırakarak ürün senedini borsa aracılığıyla sattığında ise 260 TL’lik bu stopajdan muaf olacaktır